http://www.hurriyet.com.tr/egitim/tercihlerde-en-onemli-faktor-para-ve-is-garantisi-40529960
Öğrencilerin meslek tercihlerini çoğunlukla tek bir faktörle açıklamak zordur. Çünkü tercihleri çoklu faktörler şekillendirmektedir. Öğrencilerin meslek tercihlerini birden çok tercihin etkilemesi onların daha çok kararsızlık yaşamasına neden olmaktadır. Bu yıl meslek tercihinde bulunacak olan 1016 (546 kız, 470 erkek) öğrenciye meslek tercihlerini nelerin şekillendirdiğini sıralamaları istenmiştir. Aşağıda ilk 10 sırada yer alan faktörler özetlenmektedir.
Öğrencilerin meslek tercihini etkileyen ilk faktör “kazanç durumu/iş garantisi olarak belirtilmiştir. Kız öğrencilerin %76’sı, erkek öğrencilerin ise %88’i ilk sırada kazanç durumu/iş garantisi olduğunu belirtmiştir. Toplumsal cinsiyet rolleri gereği eve ekmeği erkeğin getirmesi beklendiği için erkeklerde kazanç durumunun kız öğrencilere göre daha çok önem arz ettiği görülmektedir.
İkinci sırada ise ailenin beklentisi/baskısı yer almaktadır. Kız öğrencilerin %72’si, erkek öğrencilerin ise %65’i ailenin beklentilerin tercihlerini belirleyeceğini söylemektedir. Görüldüğü gibi ailenin beklentisi/baskısı kız öğrenciler üzerinde daha önemli etkiye sahiptir. Öğrenciler genellikle ailelerin beklentilerini yerine getirerek kabul görme ve sevilmeyi umut etmektedir.
Üçüncü sırada toplumsal saygınlık/itibar yer almaktadır. Kız öğrencilerin %65’i, erkek öğrencilerin ise %58’i toplumun beklentilerinin tercihlerini etkileyeceğini söylemektedir. Bu nedenle, “Doktor/avukat olursan sana herkes saygı duyar” mesajını çevresinden sık duyan öğrenciler asıl istediği bölüm yerine bu bölümlere yoğunluk gösterebilmektedir.
Dördüncü sırada, medyanın öğrencilerin meslek tercihini etkilediği görülmektedir. Kız öğrencilerin %43’ü, erkek öğrencilerin ise %37’si medyanın önemini vurgulamaktadır. Buna göre, en çok konuşulan mesleklere ve üniversitelere öğrencilerin yönelme olasılığı yüksektir. Öğrenciler daha sık reklamını gördüğü ya da haberini okuduğu üniversitelere daha çok güven duyduklarını belirtmiştir.
Beşinci sırada arkadaşlarının öğrencilerin meslek tercihini etkilediği görülmektedir. Kız öğrencilerin %36’sı, erkek öğrencilerin ise %32’si arkadaşları tarafından kabul görme ya da popüler olma isteği ile arkadaşlarının tercihleri hakkındaki görüşlerini dikkate almaktadır. Yani her üç öğrenciden biri için arkadaş görüşü çok önemli görülmektedir.
Altıncı sırada şehir özellikleri ve üniversite imkanları yer almaktadır. Kız öğrencilerin %27’si, erkek öğrencilerin ise %22’si yaşayacakları şehrin ve kampüsün önemli olduğunu söylemektedir. Şehir özellikleri açısından ekonomik olması, sosyo-kültürel etkinlikler açısından zengin olması ve yerli halkın öğrenci dostu olmasının öğrenciler için önemli olduğu görülmüştür. Eskişehir, Antalya, İzmir ve Çanakkale’nin ilk sırada tercih edilen şehirler olduğu görülmüştür. Üniversite özellikleri açısından da büyük yerleşkeli kampüs üniversitesi olması, yabancı dilde eğitim ve Erasmus gibi yurtdışı değişim programlarına verilen önemin öğrencilerin seçimini olumlu etkilediği görülmüştür.
Yedinci sırada romantik partner/sevgili yer almaktadır. Kız öğrencilerin %20’si, erkek öğrencilerin ise %23’ü romantik partnerin tercihlerini belirleyeceğini söylemektedir. Öğrencilerin yaklaşık %28’i şu an bir romantik partneri olduğunu söylediği göz önüne alındığında, romantik partneri olan nerdeyse tüm öğrenciler için sevgilisinin fikrinin önemli olduğu görülmektedir. Ancak, bu konuyu genellikle aileler ve öğretmenler görmezden gelmekte ya da önemsememektedir.
Sekizinci sırada kendi ilgi ve yetenekleri yer almaktadır. Kız öğrencilerin %17’si, erkek öğrencilerin ise %13’ü kendi ilgi ve yeteneklerine göre tercihte bulunacağını belirtmiştir. Öğrenciler yoğun akademik çalışma içerisinde kendi ilgi ve yeteneklerini tanıma fırsatı bulamamaktadır. Bu noktada tercihlerden önce öğrencinin kendi ilgi ve yetenekleri hakkında detaylı ve sistematik bir şekilde düşünmesi ve kendini sağlıklı bir şekilde keşfetmek için psikolojik danışma desteği alması önerilmektedir.
Dokuzuncu sırada öğretmenlerin/psikolojik danışmanların görüşleri yer almaktadır. Kız öğrencilerin %11’i, erkek öğrencilerin ise %12’si öğretmenlerin/psikolojik danışmanların görüşlerini önemsemektedir. Öğretmenlerin ve psikolojik danışmanların sıralamanın alt sıralarında yer almasının temel nedeni olarak gittikçe öğrencilerin gözünde bu mesleklerin itibarının düşürülmesi söylenebilir.
Son sırada ise toplumsal cinsiyet rolleri yer almaktadır. Kız öğrencilerin % 8’i, erkek öğrencilerin ise % 6’sı toplumsal cinsiyet rollerinin tercihlerini belirleyeceğini söylemektedir. “Kızlardan iyi mühendis olmaz”, “erkek adam hemşire /hostes mi olur?” gibi cinsiyetçi konuşmalar öğrencinin tercihini olumsuz etkilemektedir.
Özetle, öğrencilerin tercihlerini birçok faktörün etkilediği doğrulanmaktadır. İlk sıralarında kazanç, aile beklentisi ve saygınlık bulunmaktadır. Öğrencinin yaklaşık 40 yıl boyunca yapacağı bir mesleğe ilgi duyması ve yetenekleri ile bu mesleğin uyuşması gelecekteki mutluluğunun mihenk taşıdır. Ancak, araştırma sonunda öğrencilerin bunun öneminin bilincinde olmadığı görülmektedir. Öğrenciler meslek tercihini yaparken toplum, aile ya da arkadaşları tarafından onay alacaklarını düşündükleri faktörlere daha üst sırlarda yer vermiştir. Bu konuda öğrencilerin psikolojik danışma hizmeti alarak bilinçlendirilmesi önerilmektedir.
Günümüzde birçok meslek grubunun meslek danışmanlığı hizmeti verdiği görülmektedir. Ama şu da bir gerçek ki diğer kişisel yardım meslekleri olan psikoloji, sosyal hizmetler ya da psikiyatristlerden farklı olarak PDR mezunları lisans eğitiminde aldıkları “mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı” dersleri nedeniyle tercih danışmanlığını yapabilecek en iyi donanıma sahip tek meslek gurubudur. Bu nedenle lütfen çocuğunuzun geleceği ile ilgili danışırken danıştığınız uzmanın daha önce hiç kariyer danışmanlığı dersi aldı mı? bu alanda uygulamaları oldu mu? diye bilgi alın. Herkese sağlıklı bir tercih dönemi dilerim.
Doç.Dr.Aslı Bugay Sökmez